AURELIO S. AGCAOILI
Ti Agimmamannaniw iti Balay a Sarming
Adda dagiti aginmamannaniw
nga agindeg iti balay a sarming.
Kadagiti kabatuanda nga agpakaloko
nga agbirok kadagiti bato a pangubor
bato a taridan, dagiti bato a nangisit
dagiti bato a mabalinda a katayan
kas kadagiti agkabaw a manggagamud
nga agkatkatay nga agarab iti linnaaw
no ti nabasikaw a bulan ket sellag
a ti lawag ket ti sirsirmataen a sipnget
dagiti nakadulin a gandatda
kadagiti prosaiko a talanggutangda.
Kas iti akusasion nga iti kannawidan
ket isuda laeng dagiti annak ti daniw
annak dagiti di makaammo iti sennaay
ta ania ngarud, aginmamannaniw
dagitoy, agimpupurosda a nakangiit
kadagiti pangngarig kadagiti muyongan
ti artistiko a birtud. Isuda dagitoy
dagiti agbirok kadagiti maipennek a bato,
taridan, tundiris, ken makaiwa
iti pispis, sa iti muging, sa iti panid
isuda a mangpadara iti sao
babaen iti punial ti parparato
a kadagiti managbasbassawang
a bibig ket ti sao ti utouto.
Pidutenda dagiti makabuong a batbato
a kadagiti bulsa ket isigurado
sada magna kadagiti nasamek a bit-ang
dagiti leddaang a kadagiti surat isakripisio:
kadagiti daydayawen a bagida
nga idaton ti anian man a paglaingan
ket iti awis ti bato kadagiti mangiluluod nga ima
umadakda kadagiti sabali a taeng
kadagiti puso dagiti mannaniw
a kadagiti saem inda di nagparbeng
a kadagiti liday ket sadiay nga intukit
dagiti maisingay a duag, laem, balunet
tapno iti panangarakup iti kari ti bato
manipud kadagiti kabatuan
ket ti panangubor kadagiti mannaniw
ti panangpasuko kadagiti sarita
tapno iti kasta ket amin a pangngarig
agbalin a katay a kadagiti aginmamannaniw
ket ilana, iyapros, idinto a kunkunaen
iti makapadso a tanamitim ti buyot:
Among, among, among, among
sika ti kalaingan amin, among
Sika ti dios dagiti amin a balikas
sika ti madaydayaw nga ari
iti daytoy balay a sarming ni gasat
sika, sika, sika ti pakabuklan ti arapaap.
Ipalladaw ti aginmamannaniw ti bato.
Agkibaltang ti bato nga agsubli
iti narangrang a balay ti aginmamannaniw
iti narangrang a balayna a sarming.
Iti daya ket ti init iti agsapa
iti panangiwa ti lawag iti balay a sarming.
Ti Mannaniw ket Bulbullagaw
Uray no mano a bulbullagaw
a mannaniw ti agdeppa,
kuna ti surat, dina maatipa
ti ayos ti karayan. Tambangenna
man babaen iti imuko ti agkamtud
nga isipna ti danum a naapres
aglipias ta aglipias ti tungpal
dagiti danum nga iti karabukob
a naparkagan ket daton!
Kasta ti kuna ti kakaen
kas panangdengngep iti dunggiar
kas panangay-ayo a saanen
saan koman nga agpasuli
ti mannaniw tapno iti sipnget
tapno iti ulimek, tapno iti sakruy
ti agdadata a langit iti kannag
ket sadiay a punasanna dagiti iwa
iti isip, dayasanna dagiti sugat
kadagiti balikas a makaagas.
Adda dagiti namati iti palab-og
dagiti napan iti sirkulo ti ulbod
tapno iti anghel dagiti riro
ket kaduada a mangilunod.
Namak pay ngamin a manayonan
ti kas kadakuada a ti medalion
ket iti barukong nga agtiltillayon
nga iti barukong ket ipasimudaagna
ti kawaw a binatog kadagiti pluma
ti mannaniw a karuprupat' langgong!
Agngiitngiit nga agpatiray-ok
ket iti suli ti diwig a ngiwngiw
ket ti ebanghelio ti kinaulbod:
kas kadagiti petsa a sibbaruten
kadagiti kalendario santo
iparammag ti kinadayag ti ammo
a kasilpo ti riro, ibbung, parbo:
anian ta ti mannaniw a bulbullagaw
ket dina ammo nga amaden
ti kayat a sawen ti panangparugma
iti pintas, tagikukuaen daytoy
babaen ti panagiburay iti sagrado a balikas
saan a panangiyalikaka laeng iti kamalala
a laing, iti kamalala nga iti sarming
ket ti kaarngi ti makabubussog nga angin.
Kuna ti surat a naawat ita a bigat
a bilangbilangen no mano ti nginabras
ti pammakawan, uray no mano a mannaniw
a bulbullagaw ti agdeppa, dinanto maabbed
ti danum a mangep-ep iti waw.
Subalitak ti surat ket buyaek ti imak
iti panangitipakna iti rugi ti ragsak.
Rupa ti Medalia
Dua ti rupa ti medalia,
balitok man daytoy
pirak man daytoy
tanso man daytoy
wenno tadem ti imuko
nga iwekwek ti agmurir a mannaniw
iwalawalna iti barukong ti daniw
kas iti balikas nga ipalamutna
iti aso a no agsambuambo
ket agmariakusepapo.
Awan lat' duma daytoy nga aramid
iti mangted iti pakairanudan
iti kabsat, kabagis wenno pagayam
nga ipaangot laeng ti ugaw ti makan
idasar tapno ti buya ket ikabesa
dagiti agragut a bituka
nga agur-uray iti pimpiman
a mangnamnama iti malak-am.
Kas iti parabula ti mannaniw
a ti lohikana ket ti baliwangga
wenno ti karkarna iti panawen
ti arimukamok a ti bullalayaw
ket umay a signos ti lupes a bandus
umay a sandi ti pudno a panagragut
ti isuna a mannaniw a ti ngiwngiw
ket aglaplapunosan iti palab-og.
Kas iti parabula ti pungan
nga iti panawen ti kettang
ket pamrayan a pangisadagan
iti babantot wenno rikor ti ulo
gapu iti kasla alipaga a balikas
ti mannaniw a berdugo ti kinnirat.
Lukatan ti mannaniw a maag ti pungan
briatenna ti puso daytoy sana padaraen
dagiti amin a lagip dagiti tengnged
nga iti rabii ket nagumbi, nagsadag
nagdarepdep, nangbalabala kadagiti ayat
kas kadagiti pangngarig iti nasapa a bigat
sananto orasionan dagiti kapas a nilaon
sananto orasionan ti iwa ti pungan
sananto ibulos dagiti agwaywayas a kapas
iti agmandi a pul-oy nga agkarkarasakas.
Agbalaw ti agpuerong a mannaniw,
isuna a nangideklara a panglakayen ni laing
ngem iti ripar ti langit ket ti pammarang
panangusar iti bileg tapno agbaglan
agtayab nga agbalinsuek dagiti kapas
agbalinsuekda nga agpangato a mangpullat
iti agong ti mannaniw a maag
iti lapayag ti mannaniw a duldog
iti mata ti mannaniw nga iti sao salawasaw
iti amin nga abut ti bagina nga agalingasaw
iti amin nga abut ti ulona a kalawakaw
iti amin a wangawangan ti utekna a biningraw
iti amin a kalangakang ti isipna
ket ti mannaniw agbabawi iti udina
agbabawi a maikapis iti bisperas
a kadagiti kanito ket ti panagganas
agbabawi a nangibulos kadagiti kapas
agpasubli iti kinadursok a rikna a nalpas
Awaganna dagiti kapas nga intayab ti angin
nakikamalala iti angin kadagiti rupa a singin
dua a rupa ti medalia a ti mannaniw ket agngilin
dua a rupa ti medalia a ti mannaniw ket il-iliwen
nakiinnala dagiti kapas iti angin
nakikabit dagiti kapas iti angin
ngem kadagiti bantay
iti tundiris dagiti rikna a mapaay
ket dagiti agsalsala a kapas ken angin
a kumpasan dagiti iti agong ti mannaniw.
Umaykayo, dakayo a kapas,
ti mannaniw idawatna:
Umaykayo ta kaduaendak
Umaykayo ta kas kaniak
nga arsab iti medalia
kaduaendak a mangapiras
iti balitok a medalia
iti medalia a pirak
iti medalia a tanso
iti medalia ti maysa a tuso
Umaykayo ta saksianyo
ti panangriknak nga agpapauyo
iti iking ti medalia ti bukod a laing
umaykayo ta iti kersang dagiti iking
ket ti estoria dagiti innak nginurungor
a mannaniw a di agkurno iti lalaing
ta siak laeng ngamin ti mannaniw
ta siak laeng ngamin ti nawais
ta siak laeng ngamin ti makaammo
iti kinalinteg dagiti pangngarig
iti kinapudno dagiti balikas
umaykayo, umaykayo
ta iti panaganangsabko
kadakayo nga ipulangko
ti kakaisuna a biag nga inutangko
kadagiti mannaniw iti pudno a sao.
Umaykayo ta kitaenyo ti pudno:
ti dua a rupa ti medalia
a gandatko: siak iti adda iti bangir
ken ti gagem a diak matay iti agnanayon
ken ti sabali iti sabali a bangir
a ti pammadsoda ti igiggigir.
Masapul ngamin a siak laeng
ti adda iti dua a rupa ti medalia:
siak a kalaingan iti bangir
siak pay a kalaingan iti sabali a bangir.
Umaykayo ngarud, dakayo a kapas
umaykayo ta bendisionanyo ti plumak
a rapas, kasingin ti sal-it, kaarngi ti rupak.
Dagiti Mangsirsirok iti Alukon iti Ewa
(No dadduma, makaagas iti dunggiar ti dumngeg iti saritaan dagiti mannaniw a pudno, saan kadagiti manglimlimo nga adipen ti balikas a mangisalakan.)
Tallo-uppat dagiti mangsirsirok
iti alukon iti Ewa. Daytoy ti lugar
dagiti nagtawataw a regta
dagiti sakada iti pannakibakalda
iti rigat ket regget ken inanama nga iti Ilokos
ket adda iti segget a mapespes
kas iti kakaisuna a dayaw a makuneskunes
kas ita: ibarday ti estranghero a nalaing
iti amin dagiti mansa, ipasirig iti lawag
iti init iti Ewa kas iti sibubukel nga ili,
iti entero a pagarian ti ari
a lamolamo iti bain.
No dadduma ket uppatda nga agrarag-o
dagitoy a mangsirsirok iti alukon.
Pagsasanguanda dagiti sagrado a balikas
tapno iti sakrifisio dagiti mamakawan a rikna
ket ti pangngeddeng ti daniw ti panagsagaba
nga iti domingo ti panagungar ket agbalin
a gloria, alleluia, husga.
Kunaenda: agdaniwkami iti sirok
ti alukon, iti salinong dagiti narukbos a bulong
tapno kadagiti pakasaritaan ti lidaymi
ditoy adayo ket ti panangsirigsirig
kadagiti ramay ken isip nga agkapuyo,
pinagkapuyo dagiti tabbaaw ti santilmo
wenno makimkumpadre a mangmangkik
wenno ti kapre a suitik nga agkuna,
"Siak, siak, siak, siak.
Siak ti agnagan iti laing.
"Siak, siak, siak, siak.
Siak ti kalaingan kadagiti amin
a silpo ti riro, ti bugagaw a mata
ti bulbullagaw a kadakayo ket ita
mangted iti rayray-aw.
"Isu a, gapu ta
siak ti kalaingan, ipalladawko
a pagpuligosen ti naimbag a damag a
siak,
siak,
siak a baro a bulbulitor,
siak ti kalaingan kadagiti amin nga agraraman
iti nagan, dayaw, paglaingan, linnanggongan!"
Kas iti kapre a makikumpadre,
nga iti sirok ti alukon ket adda koma,
a kadagiti ramut daytoy ket agkamang
iti maladladaw nga agsapa,
agpayubyob ti kapre a makikumpadre
ti mannaniw a kalaingan
ket ti beggang ti rungrong agalipato
kadagiti kabalangengan:
iti nabuyok
nga imburnal ti siudad nga iti pusona
ket sadiay a naisadsad, sadiay met
nga agalinsaed ti nabangles a katay.
Miraen dagiti mangsirsirok iti alukon
iti Ewa dagiti pasamak, ket kadagiti gerger
ti ramayda ket ti bilang dagiti ragsak
a ti kalaingan a mannaniw ket nangipasagrap.
Umuna ti gerger ti kinakumaw.
Maikadua ti gerger ti kinabunggaria.
Maikatlo ti gerger ti kinaar-aria.
Maikatlo ti gerger ti panagkatangkatang
ti kararuana kadagiti nagkainaran a kadilian
kadagiti agur-uray iti uram a kapan-awan
kadagiti turod a sadiay ket gaboranna
ti saem ti panagabuso iti balikas.
Kuna dagiti mangsirsirok iti alukon iti Ewa,
iti sardam nga agbalin a kannag,
iti ubing a rabii nga agbalin a kaltaang:
Adu a gapu ti panagsarimaddeng
dagiti kananakem no purosen ti balitok
a sabong ti alukon wenno bay-an a tupraan
ti nalaing a gayyem, kalaingan kadagiti nalaing
ta ti medalia ket indaton ti samoksamok nga angin
binaballusong a panagaruat iti adal ken ammo
a kasingin ti ngirsi iti ngiwngiw ti aso!
Tallo-uppat dagitoy a mangsirsirok iti alukon
iti Ewa, ti siudad dagiti namnama a nabati
iti daniw ti literatura:
isuda dagiti mangsangal
kadagiti pannakasubbot
iti silo ti bulbullagaw a kakunsaba
dagiti sabali pay a bulbullagaw
nga iti pakasaritaan ket malabusan
kas iti ari nga awanan iti pagan-anay:
agprusision ti ari kas iti panangiwardas
ti bulbullagaw iti bukod a laing
kadagiti amin a dumngeg
ket iti tirania ti sao a kinukusit
ket ti mabayadan a sipsipat
ti tallaong dagiti masalamangka
a kablaaw ti mannaniw a parparato.
Babaen iti dekreto ti surat nga agbasikaw
agsirkulo iti sulinek dagiti aligagaw
nga iti disoras a panagayat
ket buklen ti dakes nga apas, kunaen
ti mannaniw a kalaingan, kas kuna
dagiti tallo-uppat a mangsirsirok iti alukon
iti naleddaang ita nga Ewa:
Iti paduyakyak ti prosa ti pakabuklan
dagiti amin a pudno nga adda iti pluma
nga ita ket naynay a kasilpo ti tarigagay.
Paggaammo dagiti tallo-uppat
a mangsirsirok iti alukon iti Ewa dagitoy:
panaglatak babaen ti panangimameg
panagpaggaak babaen ti panangited iti ladingit
panangipalak-am ngem iti sabidong iti lamisaan
a barnisado iti kinakusit!
Saan ta adda apuy ti sarita
kas iti pakasaritaan.
Saan ta saan amin a nengneng
ket iti agnanayon maiyaw-awan.
Kas kadagiti tallo-uppat a mannaniw
agsaludsodto ti ili dagiti pangngarig
agsuludsodto ti ili kadagiti nabagas
a kaipapan, kadagiti kaimudingan
ket iti rupa ti aldaw, iti lawag ti init
ti agdadata a pananggulgulib
dagiti kinaulbod a nagtagipudno
ibuksilan nga ibutaktak ti pakasaritaan!
Kuna dagiti tallo-uppat a mangsirsirok
iti alukon iti Ewa dagiti liday:
Iti sumungad nga aldaw ket ti paripirip
dagiti daniw nga iti rehimen ti bulbullagaw
ket inaramidna nga apro iti pangngaldaw.
Saan a maymaysa dagiti darikmat,
kunada, kas pangdengngep iti garumiad
ti agsansanaang a barukong:
saan a dagiti darikmat ket kumanunong
iti am-amangaw ti bulbullagaw
a no aguttog ket iti nagan ti kinapang-aw!
Namak pay a tagikukuaen
ti diktaduria ti arte, inda ipalagip.
Namak pay a pukanen ti alukon
iti kada tagbat ken kunaen:
lupes, dikanton agbalin nga alukon
lupes, dikanton agbulong
lupes, dikanton agsabong
lupes, dikanton agdaniw
lupes, dikanton agkansion
lupes, dikantan maabraw
a mairamen kadagiti daniw
a pagraranudanmi amin a nagtalawataw.
Kunaenda, dagiti tallo-uppat
a mangsirsirok iti alukon iti Ewa:
Ngem ta ti husga ti masakbayan
ket kasingin ti ibati a mudia
kadagiti balikas a nasilian
kadagiti balikas a nadaraan
kadagiti balikas a dinaraan.
Kadagiti balikas a minansaan.
Kadagiti balikas a ti bugas
ket iti panagkamalala
ti aglaklakaddogan nga init
ken ti agmarmarapias a bulan.
Kitaek dagiti tallo-uppat a mangsirsirok
it alukon iti Ewa. Kadagiti nawada a sentido
ket ti kananakem a di manglanglangan.
Sumangkautro, 1
Sumangkautro dagiti nangisit
nga anniniwan.
Pugotanda
ti lawag sada ibelleng
kadagiti labba ti nabuyok
a nginabras.
Anansata
ti mannaniw nga iti ili
ket ti barukong agil-iliw
ket ti pangngeddeng
ti traidor a kadagiti pangngarig
ket umapas
sa ket ta agkissiw
sa ket ta agkuripaspas?
Ti mannaniw a ganggandiong
ket iti prosa dagiti saosao
a maigayunggayong:
isuna ken ti adipen
ti adipen ken ti amin
nga aramid iti sipnget
dagitoy, dagitoy ti paulo
ti pananglamlamiong!
Ania a medalia ti adda
kadagiti linabag
nga iti pananggudas
ket isu met laeng ti panagungar
dagiti onanismo nga ayat
iti bagi kas iti sellang
ken iti timid ti kamalala
a kain-innayat
nga iti matambang a bannawag
ket ti naganmo ken ti nagalusan
a pusaksak ti maaradas
a bigat?
Kukuam ti tanso,
bukod a panagraem
iti maratanso a panagipapan
iti mangisalsalkan a papel
ti kur-itan.
Ti bogus a mannaniw
dagiti darikmat, kadagiti alipato
nga agtamed sa ket ta manarpaak
kas kadagiti maibati a sinurat
a ti dapo ti kapada a gatad!
Kadagiti bulsam, mannaniw
dagiti sariugma nga allilaw ti pagsasao
iti marba a barukong
iti nangisit a pitak,
idulinmo dagiti paulo
dagiti daniw ti ili
a dandaniw met ti kayarigan
ti ayat ti mannaniw a pimpiman.
Ti mannaniw ti ili
di agbirok iti medalia
iti ari dagiti balikas nga inabalbalay
ti angin ket kadagiti rawis sadiay
nga idatonna iti mananggundaway
kimat?
Akusado ti mannaniw ti ili
kadagiti amin a pakabasolan.
Maysa ditoy ti panagsaludar
iti binabalangkantis a pakaidaydayawan!
Iti udina ket daytoy:
dinaka biroken ti daniw.
Sika a mannaniw ti agbirok iti sellang
kadagiti an-anayen ti kailian
iti kettang dagiti dalan a mangyaw-awan.
Sumangkautro, 2
Namak pay a daytoy a daniw ti pang-aw
Ket maipapan iti sao ti duogan a rasaw
Ti nasantuan a sirok ti latok ti agkabaw
Piman ket mannaniw ti maudi a talimudaw
Wenno iti panagbalaw a panagmauyong
Wenno panangmauyong a panaglanggong:
Ti ngirsina ket para iti a medalion a bugbugtong
Nga iti rapas a palad ket ti agngiitngiit a mannibrong
Medalion a sipud pay ugma a ginanggandat
Sipud pay panagmulagat nga inar-arsab!
Agpuligos dagiti sao a nakantaridasan
A sao ket ti lubong dagiti mangyaw-awan
Mapno iti engkanto ti agindadaniw nga abusado
Nga iti balikas ket panayag ti mangtantarantado!
Anian' a dalem wenno rusok wenno apro
Iduldulin iti pluma a tinallikudan ti tao
Ti rugso ken derrep ken panagkaribuso
Dagiti koma agin-innala nga imahe ti puso
Ti panangay-ayo kadagiti kapuyo
Nga iti utek ket ti ili ti agtibtibbayo
Gapu iti agtultuloy a pannakaaradas
Dagiti agsapa nga agbaringkuas
Gapu iti agtultuloy a pannakaikari
Iti biag kadagiti agngangabit iti ili
Gapu iti panangdungdunggiar iti nakem
Kadagiti kumarrappet iti sinilong ti malem
Ti madagdagullit a kari ti panggep a panagdur-as
Gapu iti panagpangas ti mannubbot a balikas
A salakan kadagiti dadakkel a marabutit
A kadagiti sabali a taaw nga ilit' sinal-it
Sadiay nga ilargana ti panagtalawataw
Tapno masandian ti laing iti pang-aw
Iti matagtagainep a kigaw a lung-aw
Iti matagikua koma a kontra-tabbaaw.
Adayo a digo, mannaniw, dagiti linabag
Nga aggapu iti pluma ti pada a sinalbag
A ti medalia ket aramid ti kumpadre
Iti panawen a retokado ti kumadre
Dagiti maibalabala burrarawit
Dagiti agimpupuraw nga ansisit!
Anansata ti pakasaritaan ti pluma
Ti naratibo ti aramid mannaniw ita
Nga iti mudia ket ti agngilngilin a laing
A panagisakit ket sadiay ti awanan bain
Iti ili nga iti kamaudianan ket manghusga
Dayaw iti aramid ti pangngarig agkamata.
Anian ta kadagiti ridaw ti lubong
Ti daniw mangwaknit kinalimbong
Ti maag a mannaniw ipus ti dalag inna ipilkat
Ti kuttongi a paltat ken ti nagsiitan ti beklat!
Namak pay a pangar-arit kadagiti mabisin
A bunggaria dagiti daniw iti universo ti angin
A dina ammo ti mamakawan ta agpagunggan
A dina ammo ti agdawat iti pannakaisalakan!
Sumangkautro dagiti amin a sumangkautro
Ti maag a mannaniw a kasingin ti saosao
Agkabaw dagiti prosa ti sumangkautro
Di makaturog dagiti linabag ti demonio!
Ngem dika mamingga, mannaniw a maag
Agbiagka kadagitoy a ranggas ti sinasalbag
Agbiagka iti kinaagnanayon dagiti dunor
Iti panagpugotmo iti ulo a pangbugiaw sikor.
Kadagiti abaga dagiti mapugotan ti tadem,
Sadiayka nga agriaw nga agkulibagtengen
Sadiayka nga agdir-i nga agkaliwaweng
Sadiayka nga agpukkaw: siak ti nalaing!
Siak, siak, siak ti kalaingan kadagiti amin
Kadagiti amin nga agabalbalay iti aweng!
Aganaktidiableskami, dakami nga in-inaudi.
Agsakuntip, maminribu a panangipasangi.
Agsakuntip iti nasapa nga agsipnget
Ta pasublienmi iti laksid ti panagagaligget
Ti pul-oy kadagiti puso a nasugatan
Ti sardam kadagiti barukong a narabian
Ti parbangon kadagiti bukot a naktangan
Ti daniw a kadagiti dunggiar mabasbasan.
Babantot iti Abagatayo
PEOPLE’S BURDEN. A member of a leftist urban poor group bears a symbolic bamboo cross on his shoulder on which hangs a sign demanding the resignation of the President as he and other activists rally in front of the LTA building in Makati, owned by the family of First Gentleman Jose Miguel Arroyo, as part of their ‘Bwisita Ahensya’ (Pestilential Agencies), a play on the Lenten tradition of visiting churches.
R. Zamora, Inquirer, March 12/08
Ti babantot ti dingnguen iti abagatayo
ket maysa a rakrak a kararag:
isu met la nga isu tapno
ti narba a paripirip ket koma
agbalin a rugi nga awanan grasia:
maysa a nakakaasi a panungpalan daytoy,
henesis ti rapukrapok iti kalsada
a dagiti pader ket siiimatang
iti amin a masaksian
kas iti baro nga agsapa para iti amin,
ti nalawag a bigat nga addaan iti kari
ti lawag a sumarsari iti kasamekan
kadagiti nalidem a bambantay
nga iti pusotayo ditoytay nga idulin,
nga iti kararuatay iti pangilemmengan
ta awanen ti sabali pay.
Saanto a tulangtulangan dagiti abagatayo
kasta met a saanto a natangsit dagiti isip
no di siaayat a mangsirmata no ania
ti naimbag a biag.
Nalakanto a maawatan no
ania ti makaparagsak kadatayo:
dagiti nakaridridam a nasapa nga or-oras
a kaduada ti daton ti linnaaw
iti ngudo dagiti bulong ti ti,
berde tapno maawis ti suerte
ti fung shui iti daytoy a tawen ti bao
ken dagiti bulok, nalabaga
tapno mapadisi ti dakes
kadagiti mangpabpabisin kadatao
iti taraon a naimbag
a maited koma ti kararua ti ili:
ti regta a mangipukkaw iti
"Iringpas dagiti merkader
iti masakbayan a ditay ammo!"
Manen miraentayo ti kinain-inaka ti linnaaw
ken ti diamante a rebolusion a tagtagibienna
iti saklot: ti sirkulona iti awan ressat a sirkulo
ket amin a namnamatayo adda kadagitoy
iti daytoy nakain-inaka a sirkulo
a ditoy agsalatayo
iti unos dagiti agpupungtot nga aldaw ken rabii
dagiti garaw ti makidangdangadang a bagitayo,
kadua dagiti universo dagiti agrebrebelde a pusotayo
datayo a komunidad dagiti agar-arapaap
datayo a komunidad dagiti mannaniw
iti nagan dagiti manangngaasi nga ima
a mangsuksukog iti lutulot
ti anges ti ili, ti lasag dagiti pammateg,
ti paragpag dagiti biagtayo--
amin dagitoy a mamagtugaw kadatayo
tapno intay maimatangan
no ania ti kiddaw ti sellag,
nalabaga ken umap-apuy,
manipud iti lasanglasang a biagtayo--
iti nagan dagiti amin a makasapul iti innapuy
iti nagan dagiti amin a makasapul iti hustisia a kadua ti innapuy
iti nagan dagiti amin a makasapul iti kinapadapada a kadua ti innapuy
iti nagan dagiti agkanta iti himno
ti wayawayatyao a ti lirikona ket napukaw
kadagiti pagbabakalan
Itultuloytayo, itultuloytayo
ti tungtongan kadagiti pugante a balikas
ti ili a nakayanakan: dagiti balikas
a ditoy ket birokentayo ti pudno
manipud iti saka dagiti bato a kaing-ingas ti danum
wenno iti barukong ti danum a kaing-ingas dagiti bato.
Adu dagiti ironia ditoy
ket aminda agtalinaedda: makitagtagiuray
iti tiempo, kas kankanayon, agingga a makikumplotda
iti mamagwaywaya a sasaotayo,
nga iti damo ket dagiti napudno nga ar-arasaastayo
iti amian a makikinnadua kadagiti mangisalsalakan
nga init kadagiti mata.
Aginaldaw a Daniw ti Rebelion
Perhaps they killed her because of her name? The 20-year-old teacher abducted by unknown armed men last Wednesday in Davao City and found dead late on Thursday in Carmen, Davao del Norte bore an unusual name: Rebelyn. It is only human nature to speculate that her name was an act of everyday poetry, chosen in homage to her father.
-Inquirer editorial, Mar 9/09
Aginaldaw a daniw
ti rebolusion, Rebelyn,
sika nga atang ti agnernerbios
a panawen dagiti agmandi a nakem
iti San Isidro a patron dagiti adipen.
Sika ti daton ti ama
a kumander dagiti amin a butengmi
tapno kadagiti nangisit a pangngadua
kadagiti bautek ti balay ti dorobo nga ili
sadiay, sadiay a mabirokan
ti birtud ti tured nga iti komunion
ket lak-amen matagibi a kari.
Sika ti amam, kannayon ti daniwna
kadagiti panagkalkallautang
tapno agbirok kaipapanan
kadagiti aripit a niliputan ti danum
kanal nga agpettapettak
bantay nga agdungdung-aw iti pannakapukaw
dagiti agapon nga orkidia
baybay nga agal-alikuno iti sabidong
dagiti kinelleng a no agragut ket ti rugso
ti amo nga agmanso
iti agmatsurra a pakarso
dagiti baliwegweg a dudon.
Ti pannakaabut ti barukong ken dalem
ti sukat ti panakilinnemmeng ti amam
kadagiti tulisan iti daniw nga aginaldaw.
Maysa a musang ti rebelde nga artena
dida makemmeg ti paulo ti daniwna
dida maibalud dagiti daradara a linabag
ni ayat iti barukong nga ita ket adda kenka.
Iti ipupusay iti poder dagiti takrot
ket ti panagungar dagiti buyot
ti lawag nga iti napalabas
ket sinabidungan dagiti rapas
kadagiti kampo militar ni kinaranggas.
Sika ti sandi dagiti amin nga atangmi.
Saan, saanmi nga ibitan ti ipapanaw
ta addakanto kadagiti samiweng
addaka kadagiti pantok ti bantay
a sadiay sabtenmi ti baro nga aldaw.
Awananka iti basol.
Addaanka iti pakapilawan:
sika ti putot ti amam nga iti kinalinteg
sadiay laeng nga ammona ti mamakawan.
Lugar ti pakapasagan dagiti tagainep,
Rebelyn a dungngo dagiti kaliado nga isip.
Lugar met ti pangtedan iti wayawaya
iti ili nga iti pananglimlimo makaruk-at.
